Firefox 57 i Web Extensions – czyli rewolucja wtyczek do FF
W dniu 14 listopada 2017 nastąpi premiera nowej wersji przeglądarki Mozilla Firefox. Wśród wielu poprawek technicznych wprowadzanych w ostatnich odsłonach, głośnym echem w społeczności internetowych entuzjastów obiła się informacja o zmianie dotychczasowego silnika rozszerzeń programu. Listopadowa wersja Firefoxa ma zastąpić używany do tej pory interfejs programistyczny XUL nową platformą, pod nazwą Web Extensions. Dla użytkownika domowego informacja ta, pozornie, może niewiele znaczyć. W praktyce jednak decyzja podjęta przez Fundację Mozilla z pewnością może wyalienować część bardziej zaawansowanych użytkowników, korzystających ze specjalistycznych rozszerzeń i funkcjonalności programu. Co zatem ulegnie zmianie po nowej aktualizacji? I jak się na nią przygotować?
Krótka historia – skąd te zmiany?
Niektórzy mogą zapytać: „Dlaczego taka decyzja?”, albo „Jaki to ma wpływ na moją przeglądarkę?”. Nie są to pytania bezpodstawne, jako iż wcześniej nie mieliśmy do czynienia z tak drastyczną zmianą w historii Firefoxa. Od czasu premiery przeglądarki w 2002 roku jedną z najbardziej cenionych funkcji była jej modułowość – czyli możliwość rozbudowania jej podstawowych funkcjonalności przy użyciu mechanizmu rozszerzeń. Z tego typu dodatkami spotkało się wielu użytkowników, chociażby w postaci wtyczki blokującej reklamy na stronach internetowych. Firefox do tej pory szczycił się bogatą bazą rozszerzeń, rozbudowywanych przez entuzjastów programu, grupy programistyczne oraz firmy. Umożliwiało to dopasowanie przeglądarki do wymogów każdego internauty, zarówno programisty, jak i użytkownika domowego.
W listopadzie ubiegłego roku Mozilla podjęła decyzję o wprowadzeniu nowego formatu rozszerzeń, rozpoczynając tym samym migrację na Web Extensions. Zmiany podyktowane zostały chęcią zwiększenia kompatybilności przeglądarki z innymi silnikami rozszerzeń, obecnymi chociażby w Chrome lub Operze. Docelowo powodować to ma zwiększoną multiplatformowość tego typu modułów – wtyczka napisana pod jedną przeglądarką ma większą szansę działać bezproblemowo w innych przeglądarkach. Oznacza to jednocześnie stopniowe wycofywanie dotychczasowej bazy rozszerzeń, wraz z ich wieloletnim dorobkiem, a w konsekwencji także i bazą użytkowników. Począwszy od wprowadzenia Web Extensions w wersji 48 programu, Fundacja Mozilla stopniowo zachęcała twórców rozszerzeń przepisanie ich modułów na nowy system. Niestety, techniczne ograniczenia silnika uniemożliwiają kompletne przeniesienie każdego popularnego rozszerzenia. W przeciwieństwie do dotychczasowego systemu dodatków, uniemożliwia on nadmierną ingerencję w interfejs przeglądarki, utrudniając tym samym możliwość implementacji wielu funkcjonalności. Należy także pamiętać o wielu przydatnych rozszerzeniach przeglądarki, która nie jest już rozwijana, a wciąż działa z bieżącymi edycjami Firefoxa. Wszystkie te moduły mogą nigdy nie doczekać się aktualizacji kompatybilnych z aktualnym silnikiem rozszerzeń.
Wersja 57 ma być pierwszą odsłoną obsługującą wyłącznie Web Extensions. Wraz z dniem jej premiery, przestarzałe, bądź nierozwijane rozszerzenia przestaną działać. W wielu przypadkach oznacza to brak jakichkolwiek szans na pojawienie się nowych wersji, bądź zamienników w nowym API. Na co zatem należy się przygotować?
Wtyczki SEO w Web Extensions
Rozszerzenia dostosowane pod branżę SEO od dawna stanowiły prężną gałąź bazy modułów Firefoxa. Część z nich została bezproblemowo przepisana pod wymagania nowego interfejsu – niestety nie jest to reguła w przypadku każdej popularnej wtyczki. Aby zilustrować czego należy się spodziewać po aktualizacji w dniu 14 listopada, poniżej przedstawiamy przykładowe popularne rozszerzenia SEO oraz stan ich przygotowania pod Web Extensions. Część funkcjonalności nie zostanie niestety zachowana. W niektórych przypadkach istnieją zamienniki oferujące zbliżone możliwości.
Do grupy wtyczek działających na nowym silniku należą przede wszystkim:
Autofill Forms – narzędzie umożliwiające automatyczne wypełnianie formularzy na stronach internetowych, zgodnie z wytycznymi zamieszczonymi w ustawieniach programu. Jest to szczególnie przydatne w przypadku uzupełniania danych w profilach na stronach internetowych – miło zatem wiedzieć, iż rozszerzenie to powraca w nowej wersji Firefoxa bez żadnych uchybień w funkcjonalności.
Autofill Forms
Greasemonkey – niezwykle przydatne narzędzie dla developerów, umożliwiające modyfikowanie zachowania witryny internetowej poprzez używanie zewnętrznych skryptów JavaScript. Największą zaletą programu jest fakt, iż skrypty są uruchamiane w miarę wykonywania stron WWW, co zdecydowanie ułatwia pracę nad modyfikowaniem wyglądu witryn oraz testowaniem nowych funkcji. Rozszerzenie zostało od podstaw przepisane na nowy silnik rozszerzeń i działa wyłącznie na przeglądarkach o wersji nowszej niż 57. Przerywa to tym samym dotychczasowy cykl wstecznej kompatybilności poprzednich wersji wtyczki.
Greasemonkey
User Agent Switcher – niezastąpione rozszerzenie, dające możliwość zmiany istniejącego nagłówka User-Agent przeglądarki na jeden z predefiniowanych zestawów. Niezastąpione, gdyż jest nadal dostępne dla użytkowników potrzebujących dokonania inspekcji witryny z perspektywy innego systemu operacyjnego, czy innej przeglądarki internetowej.
User Agent Switcher
Snap Links Plus – główną funkcją oferowaną przez niniejszy dodatek była możliwość zarządzania adresami URL na stronach internetowych. Poprzez przeciągnięcie kursorem z wciśniętym prawym przyciskiem myszy, możliwe stawało się wykrywanie adresów URL w obszarze zaznaczenia, a następnie wykonania określonej akcji – otwarcie zaznaczonych odnośników w nowych kartach, bądź skopiowanie ich do schowka. Nowa wersja rozszerzenia nie do końca dotrzymuje kroku wcześniejszym odsłonom – możliwości zarządzania linkami zostały ograniczone wyłącznie do otwierania adresów w nowych kartach.
Snap Links Plus
Część rozszerzeń jest w trakcie przepisywania na nowe API i ma szanse na pojawienie się w bazie dodatków Firefoxa:
iMacros – podstawowym zadaniem tej wtyczki jest automatyzacja czynności wykonywanych na stronach internetowych – wypełnianie formularzy, pobieranie zasobów witryny oraz testowanie działania aplikacji internetowych. Jedną z ciekawszych funkcji oferowanych przez ten moduł jest możliwość integracji jego pracy z rozszerzeniami innych twórców, takich jak Web Developer, Firebug, czy Greasemonkey.
We wrześniu br. na stronie twórców rozszerzenia pojawiła się informacja odnośnie kontynuacji prac nad jego odpowiednikiem dla nowego Firefoxa. Obecnie brak jednak informacji na temat terminu publikacji dodatku. Autorzy zalecają wyłączenie automatycznych aktualizacji na ostatniej wersji wspierającej starsze API.
Web Developer – tego rozszerzenia nie trzeba zapewne przedstawiać większości użytkowników. Tym, którzy nigdy nie mieli okazji korzystać z niniejszego dodatku powinni dać mu szansę. Web Developer to zestaw specjalistycznych narzędzi developerskich, pozwalających na dostarczanie informacji technicznych na temat stron internetowych, jak również zarządzanie ich wyświetlaniem (możliwość wyłączenia skryptów JavaScript, arkuszy CSS, grafik, wyświetlania atrybutów alt, etc.). To podstawowe narzędzie jest niezbędne nie tylko dla twórców stron internetowych, ale również niezwykle przydatne przy analizie poziomu optymalizacji witryny.
Web Developer
Autor wtyczki zapewnia iż trwają prace nad nową wersją i być może niedługo zostanie wydana publiczna beta. Niestety, brak jakichkolwiek precyzyjnych informacji uniemożliwia oszacowanie, kiedy może się pojawić jego pełnoprawna wersja.
Web Developer
Poniższe rozszerzenia z racji ograniczeń technicznych silnika póki co nie posiadają swojej wersji w nowym interfejsie programistycznym. Część z nich została dobrowolnie porzucona przez twórców, podczas gdy inne nie posiadają jakichkolwiek informacji na temat ich ewentualnej kontynuacji w przyszłości. W przypadku niektórych rozszerzeń możliwe jest zastąpienie ich alternatywnym rozwiązaniem w postaci konkurencyjnej wtyczki.
Firebug – niezwykle przydatne rozszerzenie, wzbogacające przeglądarkę o sieć dodatkowych narzędzi programistycznych, głównie opartych o edycję i monitoring kodu HTML, JavaScript oraz CSS. Godną uwagi możliwością oferowaną przez ten dodatek na bieżąco wyświetlanej stronie internetowej.
Firebug
Strona autora została zaktualizowana, informując odwiedzających o porzuceniu wtyczki wraz z nadejściem nowej wersji Firefoxa. Autorzy polecają zastąpienie dotychczasowych funkcji wtyczki przy użyciu Firefox Developer Tools – narzędzia obecnego w osobnej wersji przeglądarki Mozilli, dostosowanej do potrzeb zaawansowanych użytkowników.
FoxyProxy – spośród licznych menedżerów ustawień proxy, na szczególną uwagę zasługuje między innymi FoxyProxy. Rozszerza ono bazowe ustawienia Firefoxa w kwestii zarządzania połączeniami internetowymi przez dużą ilość serwerów proxy, stanowiąc także świetną podstawę również dla użytkowników chcących korzystać z Internetu z większą dozą prywatności. Niestety, zgodnie z orzeczeniami twórców z marca 2017, wraz z nadejściem Web Extensions prace nad wtyczką w wersji Plus oraz Firefox API zostaną póki co wstrzymane. Wsparcie dla wersji Standard i Basic ma zostać pozostawione, jednakże w momencie pisania tego artykułu nie pojawiły się jakiekolwiek informacje o ewentualnej aktualizacji w najbliższym czasie.
Foxy Proxy
Majestic Backlink Analyzer – podobnie jak iMacros, rozszerzenie to jest powiązane z większym pakietem usług analitycznych – zgodnie ze swoją nazwą, chodzi o narzędzia oferowane w pakiecie usług angielskiej firmy Majestic-12 Ltd. Niniejsze rozszerzenie wykorzystuje dane zebrane informacje dotyczące linków zwrotnych do witryny, pozwalając na ocenę wartościowości witryny pod względem jej autorytetu oraz wiarygodności. Informacje dostarczane użytkownikowi nie wymagają nabycia płatnej subskrypcji oferty Majestic, konieczna jest jednak okresowa weryfikacja.
Na moment publikacji tego artykułu brak informacji na temat kontynuacji prac nad niniejszym rozszerzeniem. Ostatnia aktualizacja pochodzi z marca 2017 roku i jest niekompatybilna z nadchodzącą wersją przeglądarki.
Majestic Backlink Analyzer
SERPTrends SEO Extension – jedno z najbardziej istotnych rozszerzeń jeżeli chodzi o optymalizację stron internetowych. Za pomocą specjalnych oznaczeń dodatek ten pokazuje ruch stron w wynikach wyszukiwania internetowego – wszystkie wzrosty i spadki dla określonych adresów są na bieżąco odzwierciedlane, razem z uwzględnieniem stron pojawiających się po raz pierwszy. Dodatkowo pokazuje ilość uzyskanych bądź utraconych stron dla każdej witryny, w porównaniu do pomiaru wykonanego w poprzednim okresie (domyślnie w ciągu jednego dnia). Warty uwagi jest fakt, iż dodatek współpracuje z wieloma wyszukiwarkami internetowymi, wliczając w to Google, Bing oraz Yahoo!
Ostatnia aktualizacja wtyczki miała miejsce około półtora roku temu (marzec 2016). Póki co brak jakichkolwiek konkretnych informacji na temat jej aktualizacji w najbliższym czasie.
SERPTrends SEO Extension
Stylish – podstawowe narzędzie dla użytkowników chcących wprowadzić własne style CSS podczas przeglądania stron internetowych. Narzędzie to domyślnie umożliwia edytowanie wyglądu witryn przy pomocy znaczników CSS, zarówno w zasięgu globalnym, jak i w ograniczeniu do konkretnych adresów URL.
Stylish
Póki co, nie ma informacji na temat nowej wersji tego rozszerzenia – niemniej jednak, z racji jego otwartego źródłowo charakteru, w ofercie wtyczek pojawił się godny następca: Stylus. Mimo faktu, iż konkurencyjne rozszerzenie znajduje się w fazie beta, z powodzeniem radzi sobie z dostarczaniem tych samych funkcji co wersja oryginalna.
Stylus
Quick Note – proste narzędzie umożliwiające gromadzenie własnych notatek, niewątpliwie przydatne przy konieczności przechowywania informacji w podręcznym zasobniku. Starsza wersja modułu oferuje przesyłanie zaznaczonych na stronie treści do notatki oraz pełną integrację z interfejsem przeglądarki.
Quick Note
Nie ma żadnych informacji odnośnie dalszego rozwoju dodatku pod interfejsem Web Extensions, jednakże można znaleźć zamienniki oferujące podobne funkcje: Tab Notes albo TextNotes.
Copy URL Expert oraz Copy Links – proste rozszerzenia służące do kopiowania adresów URL z zaznaczonego tekstu na stronie. Istnieje ich odpowiednik obsługujący rozszerzenia Web Extensions – Copy URL To Clipboard – aczkolwiek nie stanowi on idealnego zamiennika (brak w nim m. in. możliwości kopiowania wielu linków jednocześnie).
Copy URL Expert
Cookies Manager+ – moduł ten umożliwia zarządzanie plikami ciasteczek: daje możliwość ich przeglądania, edycji, tworzenia oraz usuwania. Autor dodatku porzucił pracę nad jego kontynuowaniem – podobną funkcjonalność zapewnia niedawno udostępniony w bazie dodatków Firefoxa Cookie Manager.
Cookies Manager+
Multi Open Plus oraz Open Multiple Locations – dodatki przystosowane do otwierania wielu adresów URL w nowych kartach. Niewątpliwą zaletą obu z nich jest prostota obsługi – wystarczy wkleić listę stron do pola dodatku, aby zostały stopniowo wczytane do nowych kart przeglądarki. Oba rozszerzenia nie posiadają bezpośredniego odpowiednika na nowym silniku, jednakże istnieje zamiennik, współdzielący z nimi tę samą funkcję: Open Multiple URLs.
Multi Open URL Plus
Rozwiązania alternatywne
Jeżeli korzystanie z nowej wersji Mozilli wiąże się dla nas z utratą kluczowej funkcji, pozostaje nam szereg innych rozwiązań. Niezalecaną z punktu bezpieczeństwa możliwością jest wyłączenie automatycznych aktualizacji programu (Opcje -> Aktualizacje programu Firefox -> Niesprawdzanie dostępności aktualizacji (niezalecane)) i zatrzymanie go na ostatniej wersji wspierającej starsze API. Nie mamy jednak gwarancji, że starsze dodatki będą znajdować się w bazie rozszerzeń przeglądarki wraz z ich całkowitym wyparciem przez silnik Web Extensions. Ponadto, zatrzymanie aktualizacji oznacza także rezygnację z implementacji nowych funkcji przeglądarki oraz niezbędnych poprawek technicznych. Pracowanie na przestarzałej wersji przeglądarki może w dłuższym rozrachunku okazać się dla potrzeb SEO wyjątkowo niekorzystne.
Aby utrzymać przeglądarkę w strumieniu aktualizacji zostaje jeszcze możliwość skorzystania z przeglądarek opartych o silnik Firefoxa. Przeglądarka Mozilli, z racji otwartego kodu źródłowego, doczekała się szeregu reimplementacji w postaci samodzielnie istniejących projektów. Część z nich posiada kompatybilność z częścią dodatków z bazy XUL Firefoxa. Do najpopularniejszych można zaliczyć takie przeglądarki jak SeaMonkey oraz Pale Moon. Nie są to jednakże idealne rozwiązania. W przeciwieństwie do oficjalnego produktu Mozilli nie posiadają pełnej zgodności z bazą rozszerzeń – niektóre wymagają nowszej wersji Firefoxa niż ta wykorzystana w wybranej przeglądarce. W przypadku programu Pale Moon strona główna projektu posiada dedykowane rozszerzenia, niezależne od bazy oferowanej przez Fundację Mozilla. Nie jest ich jednak wystarczająco dużo, by móc konkurować z dotychczasowym dorobkiem oryginalnego produktu Mozilli.
Ostatecznym rozwiązaniem jakie możemy podjąć jest zmiana przeglądarki internetowej na taką, która będzie oferowała wymagane funkcje. Na ten moment niektórych braków w silniku Web Extensions nie jesteśmy w stanie zastąpić czymkolwiek innym – z tego względu warto rozważyć również ofertę konkurencji. Najbardziej popularnym wyborem mogą być przeglądarki oparte o silnik Blink: prowadzony przez Google Chrome, bądź jego open sourcowy odpowiednik Chromium, posiadające wspólną bazę dodatków. Inną alternatywą mogą być także takie przeglądarki jak Opera, posiadająca własną bazę rozszerzeń, oraz Vivaldi, polegający także na rozszerzeniach ze sklepu Chrome Web Store. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie dodatkowe funkcje mogą znaleźć się w konkurencyjnych przeglądarkach – niektóre rozwiązania silnika XUL dawały unikalne możliwości dla programu Mozilli.
Pojawienie się Web Extensions jako jedynego nośnika dla dodatków w przeglądarce można uznać za decyzję kontrowersyjną, jednak nie bezpodstawną. Nie zmienia to jednak faktu, iż największe konsekwencje tego postępowania będą spoczywały na barkach użytkowników. Baza rozszerzeń Mozilli, mimo iż bogata, może okazać się niewystarczająca dla wymagań wielu internautów. Na potrzeby analizy witryn pod kątem SEO istnieją w niektórych przypadkach alternatywne rozwiązania. Czy jednak wystarczające? Na to pytanie musimy odpowiedzieć sobie sami. Czy rozwój nowej wersji przeglądarki z czasem przyniesie coś nowego w zamian? Póki co, za wcześnie by wydawać ostateczny osąd. Pozostaje nam czekać na rozwój wydarzeń – a póki co przygotujmy się do nadchodzącej aktualizacji.